علل و مکانیسم کاهش وزن در سرطان

چرا کاهش وزن در بیماران سرطانی رخ می‌دهد؟

کاهش وزن یکی از علائم شایع در بیماران مبتلا به سرطان است و گاهی اولین نشانه قابل مشاهده بیماری محسوب می‌شود. حدود ۴۰٪ از بیماران مبتلا به سرطان کاهش وزن غیرقابل توضیح را تجربه می‌کنند.

علت اصلی کاهش وزن در سرطان، کاهش اشتها (آنورکسی) است. این موضوع ممکن است مستقیماً به دلیل خود تومور یا در نتیجه عوارض جانبی درمان‌های سرطان ایجاد شود. عوامل دیگر عبارتند از:

• اختلال در متابولیسم و افزایش نیاز انرژی توسط سلول‌های سرطانی
• تهوع و استفراغ
• یبوست
• زخم‌های دهانی
• مشکل در جویدن یا بلع غذا
• از دست دادن حس چشایی
• سوءجذب و سوءتغذیه
• افسردگی
• درد

کاهش وزن در سرطان چگونه پیشرفت می‌کند؟

کاهش وزن غیرقابل توضیح به میزان بیش از ۵٪ وزن بدن طی ۶ تا ۱۲ ماه یک زنگ خطر برای وجود سرطان محسوب می‌شود و معمولاً قبل از تشخیص بیماری آغاز می‌شود. شدت کاهش وزن به نوع و محل تومور بستگی دارد.

بیشترین میزان کاهش وزن در سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی (مری، معده، روده کوچک، لوزالمعده و کبد) دیده می‌شود، و پس از آن، در سرطان ریه که حدود ۶۰٪ بیماران دچار کاهش وزن می‌شوند.

درمان‌های سرطان مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز با کاهش اشتها و عوارضی مانند زخم‌های دهان، تهوع، خستگی و ضعف عمومی به کاهش وزن دامن می‌زنند. در طول درمان، گاهی داروهای محرک اشتها برای مقابله با کاهش وزن تجویز می‌شوند.

کاهش وزن قابل توجه چقدر است؟

اغلب بیماران سرطانی هنگام تشخیص، حداقل ۵٪ وزن بدن خود را طی ۶ تا ۱۲ ماه از دست داده‌اند. کاهش وزن سریع (مثلاً حدود ۱.۵ کیلوگرم در هفته) یا کاهش بیش از ۵٪ طی یک سال، به‌ویژه اگر با ضعف، گیجی یا ناتوانی در خوردن و آشامیدن همراه باشد، نیازمند بررسی فوری پزشکی است.

عوارض کاهش وزن در سرطان

جدی‌ترین عارضه، «کاشکسیای سرطان» است. این وضعیت به معنای تحلیل شدید عضلات و کاهش چربی بدن به دلیل افزایش مصرف انرژی و تغییرات متابولیکی ناشی از سرطان یا درمان آن است. کاشکسی باعث ضعف شدید جسمی، کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره، کاهش پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و املاح بدن و در نهایت، بدتر شدن پیش‌آگهی بیماری می‌شود.

برخی بیماران ممکن است علی‌رغم ابتلا به کاشکسی، به دلیل اضافه وزن قبلی، ظاهراً تحلیل‌رفته به نظر نرسند؛ بنابراین برای تشخیص دقیق، بررسی‌های آزمایشگاهی ضروری است.

کاشکسی همچنین تحمل بیماران در برابر درمان‌های شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی را کاهش داده و کیفیت زندگی آن‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کدام بیماران در معرض خطر بالاتری برای کاهش وزن هستند؟

کاهش وزن در سرطان‌هایی که دستگاه گوارش، لوزالمعده و ریه را درگیر می‌کنند شایع‌تر است. با این حال، تومورهایی مانند سرطان تخمدان نیز می‌توانند با ایجاد احساس سیری زودرس و فشار به اندام‌های گوارشی، باعث کاهش وزن شوند.

آیا برخی بیماران سرطانی افزایش وزن هم دارند؟

بله، برخی بیماران مبتلا به سرطان سینه، تخمدان یا پروستات ممکن است به دلیل درمان‌های هورمونی، کاهش تهوع، احتباس مایعات ناشی از داروها یا رشد توده توموری، افزایش وزن پیدا کنند.

مکمل‌های پیشنهادی برای پیشگیری و مدیریت کاهش وزن در سرطان

استفاده از مکمل‌ها باید زیر نظر متخصص تغذیه یا انکولوژیست انجام شود، زیرا برخی از آن‌ها ممکن است با درمان‌های سرطان تداخل داشته یا بر پیشرفت بیماری تأثیر بگذارند.

مکمل‌های رایج شامل:

• پودرهای پروتئینی (مانند وی پروتئین یا شیر خشک) که می‌توان به غذاها اضافه کرد یا به‌صورت نوشیدنی مصرف نمود
• فرمول‌های آماده با پروتئین بالا که برای تغذیه از طریق لوله یا خوراکی مناسب هستند و معمولاً بین وعده‌های غذایی مصرف می‌شوند
• مولتی‌ویتامین‌ها و املاح معدنی، به شرطی که مقدار آن‌ها از ۱۰۰٪ نیاز روزانه (RDA) فراتر نرود